Spis treści
- Wprowadzenie
- Proces przyjęcia dyrektywy
- Kluczowe zmiany i wymagania
- Kogo dotyczy Dyrektywa CSDDD?
- Stopniowe wprowadzenie zasad dyrektywy CSDDD
- Obowiązki przedsiębiorstw
- Nadzór i wsparcie
- Stanowisko RP
- Jak pomagamy jako Fundacja?
- Podsumowanie
Czas potrzebny na przeczytanie artykułu 10-15 minut.
Wprowadzenie
Dyrektywa w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, CSDDD) została przyjęta przez Radę UE 24 maja 2024 r. Państwa członkowskie mają dwa lata na wdrożenie przepisów tej dyrektywy, której celem jest przeciwdziałanie negatywnym skutkom prowadzenia działalności biznesowej w kontekście praw człowieka i środowiska.
W trakcie procesu legislacyjnego, który trwał cztery lata, wprowadzono zmiany dotyczące progów obowiązywania dyrektywy, co zmniejszyło liczbę objętych przedsiębiorstw i wydłużyło terminy wejścia przepisów w życie. Mimo to, dyrektywa CSDDD stanowi istotny krok w kierunku zwiększenia odpowiedzialności przedsiębiorstw za negatywne skutki ich działalności oraz zapewnienia lepszego dostępu do środków ochrony prawnej dla osób i podmiotów dotkniętych tymi skutkami.
W artykule omówimy kluczowe zmiany i wymagania wynikające z dyrektywy. Przyjrzymy się również temu, kogo dokładnie obejmują nowe regulacje oraz jakie wyzwania i obowiązki staną przed przedsiębiorstwami w najbliższych latach.
Proces przyjęcia dyrektywy
Przyjęcie dyrektywy CSDD zwieńczyło czteroletni proces wypracowania regulacji. Proces ten rozpoczął się w kwietniu 2020 r. zapowiedzią Komisarza ds. Sprawiedliwości Didiera Reyndersa. Pierwszy projekt dyrektywy przedstawiono 23 lutego 2022 r., a po licznych konsultacjach i negocjacjach, Rada UE przyjęła podejście ogólne 1 grudnia 2022 r. Odmienne stanowisko Parlamentu Europejskiego było przedmiotem trilogów politycznych między PE, Radą i KE, zakończonych kompromisem 15 grudnia 2023 r. Finalny tekst został przegłosowany 15 marca 2024 r. i przyjęty przez PE 24 kwietnia 2024 r.
Kluczowe zmiany i wymagania
CSDDD wprowadza obowiązek należytej staranności dla określonych grup przedsiębiorstw. Obejmuje to działalność własną przedsiębiorstw, działalność jednostek zależnych oraz tzw. łańcuch działalności (pojęcie będące kompromisem pomiędzy „łańcuchem wartości” a „łańcuchem dostaw”). Główne zmiany po wprowadzeniu dyrektywy obejmują:
- Poszanowanie praw człowieka i środowiska. Przedsiębiorstwa będą musiały uwzględniać te kwestie w swojej działalności.
- Odpowiedzialność i rozliczalność. Zwiększy się odpowiedzialność przedsiębiorstw za negatywne skutki ich działalności.
- Środki ochrony prawnej. Osoby i podmioty dotknięte negatywnymi skutkami działalności przedsiębiorstw będą miały lepszy dostęp do środków ochrony prawnej.
- Odpowiedzialność cywilna i kary pieniężne. Przedsiębiorstwa będą ponosiły odpowiedzialność cywilną za negatywne skutki oraz mogą być karane za naruszenie obowiązków.
Kogo dotyczy Dyrektywa CSDDD?
Dyrektywa CSDDD obejmuje przedsiębiorstwa z UE i spoza UE. Zgodnie z art. 2 CSDDD, regulacje dotyczą:
- przedsiębiorstw zatrudniających średnio ponad 1000 pracowników i osiągających przychody netto ze sprzedaży powyżej 450 mln EUR;
- najwyższych spółek dominujących („ultimate parent company”) w grupach osiągających powyższe progi;
- przedsiębiorstw lub ich najwyższych spółek dominujących, które mają umowy franczyzowe lub licencyjne w UE z opłatami powyżej 22,5 mln EUR, zapewniające wspólną tożsamość i jednolite metody prowadzenia działalności.
Dla firm spoza UE kryterium podlegania przepisom dotyczy generowanego obrotu netto w UE.
Stopniowe wprowadzenie zasad dyrektywy CSDDD
Dyrektywa CSDDD wprowadza stopniowe podejście do wdrażania zasad (art. 30 dot. transpozycji). Najpierw, po 3 latach od wejścia w życie, przepisy obejmą największe przedsiębiorstwa z UE zatrudniające ponad 5000 pracowników i generujące ponad 1500 mln EUR obrotu netto rocznie. Dla firm spoza UE obowiązuje kryterium obrotu netto w UE powyżej 1500 mln EUR. Po 4 latach, progi dla firm z UE wyniosą 3000 pracowników i 900 mln EUR obrotu netto. Po 5 latach przepisy obejmą wszystkie przedsiębiorstwa spełniające najniższe progi z art. 2 CSDDD.
Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) nie będą bezpośrednio objęte dyrektywą, ale jej wejście w życie wpłynie również na sektor MŚP.
Dyrektywa ujednolica krajowe legislacje dotyczące należytej staranności, wpływając pozytywnie na polskich przedsiębiorców zaangażowanych w relacje z firmami z Francji i Niemiec. Zapewnia wsparcie KE i państw członkowskich, ustanawiając równowagę między europejskimi przedsiębiorcami (tzw. level playing field).
Obowiązki przedsiębiorstw
Do obowiązków przedsiębiorstw należy:
- uwzględnianie należytej staranności w polityce przedsiębiorstw i zarządzaniu ryzykiem;
- identyfikacja, ocena i priorytetyzacja faktycznych i potencjalnych negatywnych skutków;
- zapobieganie potencjalnym negatywnym skutkom;
- wstrzymanie faktycznych negatywnych skutków oraz podejmowanie działań naprawczych;
- znaczące angażowanie interesariuszy w procesie należytej staranności;
- wdrożenie procedur skargowych umożliwiających złożenie skarg w przypadku uzasadnionych obaw dotyczących faktycznych lub potencjalnych negatywnych skutków w działalności przedsiębiorstw;
- monitorowanie skuteczności i adekwatności podejmowanych działań w zakresie należytej staranności;
- publikowanie na stronie internetowej przedsiębiorstwa sprawozdania rocznego w odniesieniu do kwestii objętych dyrektywą;
- przyjęcie i realizacja planu transformacji na rzecz łagodzenia zmian klimatycznych.
Nadzór i wsparcie
Komisja Europejska i państwa członkowskie będą wspierać przedsiębiorstwa we wdrażaniu dyrektywy poprzez prowadzenie helpdesków, wydawanie wytycznych i prowadzenie dedykowanych stron internetowych. Państwa członkowskie będą musiały również powołać odpowiednie organy nadzorcze, które będą miały szerokie uprawnienia, tj.:
- wszczynanie postępowania wyjaśniającego z urzędu;
- przeprowadzanie inspekcji;
- wyznaczanie przedsiębiorstwom odpowiednich terminów na podjęcie działań naprawczych;
- nakazanie zaprzestania naruszeń przepisów krajowych przyjętych na podstawie dyrektywy oraz podjęcia działań naprawczych;
- nakładanie kar pieniężnych na przedsiębiorstwa.
Stanowisko RP
Rząd Rzeczypospolitej Polskiej popiera Dyrektywę CSDDD, która ma na celu wdrożenie zrównoważonego rozwoju w biznesie. Szacuje się, że dyrektywa obejmie około 9400 dużych przedsiębiorstw w UE oraz 2600 spoza UE. Mimo krytyki, że regulacje obejmą tylko 0,2% firm w UE, Rząd RP uważa, że zmiany należy wprowadzać stopniowo.
Rząd Polski dostrzega, że definicje użyte w dyrektywie, takie jak „łańcuch wartości” i „ustanowione relacje biznesowe”, wymagają doprecyzowania. Polska będzie postulować zmianę terminu „value chain” na „supply chain” oraz oczekuje wyjaśnień od KE dotyczących definicji i zobowiązań wynikających z art. 6. Istnieje również potrzeba doprecyzowania odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorstw, określonej w art. 22, oraz innych pojęć użytych w dyrektywie.
Rząd zwraca uwagę na brak w dyrektywie odniesień do długoterminowej wizji obszarów wiejskich UE oraz dbałości o dobrostan zwierząt. Polska postuluje ujednolicenie definicji „przedsiębiorstwa” i „należytej staranności” oraz dopracowanie procedur weryfikacyjnych i mechanizmu publikowania raportów.
Rząd RP zgłasza również potrzebę uwzględnienia ulg regulacyjnych dla organizacji uczestniczących w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) oraz określenia wysokości kar finansowych za niedostosowanie się do przepisów dyrektywy. Polska postuluje także wprowadzenie klarownych zasad dotyczących wolności zrzeszania się i prawa do strajku.
Podsumowując, Rząd RP popiera cele Dyrektywy CSDDD, ale zaznacza, że wiele kwestii wymaga dopracowania i szczegółowych wyjaśnień w trakcie negocjacji. Dążenie do zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialnego biznesu jest kluczowe, ale musi być realizowane w sposób przemyślany i uwzględniający różnorodne aspekty gospodarcze i społeczne.
Jak pomagamy jako Fundacja?
Nowe regulacje mogą znacząco obciążać MŚP, wymagając od nich dostosowania się do złożonych wymogów prawnych i proceduralnych. Jako Fundacja dostarczamy aktualne
informacje, aby pomóc firmom zrozumieć te zmiany i efektywnie się do nich przygotować. Wiedza zdobyta wcześniej daje znaczną przewagę. Skupiamy się na edukacji i wsparciu MŚP. Śledź nasz blog i dołącz do newslettera, aby być na bieżąco.
Podsumowanie
Dyrektywa w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, CSDDD) została przyjęta przez Radę UE 24 maja 2024 r. i będzie wdrażana przez państwa członkowskie w ciągu dwóch lat. Celem dyrektywy jest przeciwdziałanie negatywnym skutkom działalności biznesowej w kontekście praw człowieka i środowiska, co stanowi istotny krok w kierunku zwiększenia odpowiedzialności przedsiębiorstw oraz zapewnienia lepszego dostępu do środków ochrony prawnej dla osób dotkniętych ich działalnością.
Dyrektywa CSDDD nakłada na przedsiębiorstwa szereg obowiązków związanych z należytym starannością, m.in.: uwzględnianie należytej staranności w polityce i zarządzaniu ryzykiem czy zapobieganie oraz wstrzymywanie faktycznych negatywnych skutków swojej działalności.
Komisja Europejska i państwa członkowskie zapewnią wsparcie przedsiębiorstwom w implementacji dyrektywy poprzez prowadzenie helpdesków, wydawanie wytycznych oraz prowadzenie dedykowanych stron internetowych. Państwa członkowskie powołają organy nadzorcze z szerokimi uprawnieniami do wszczynania postępowań wyjaśniających, przeprowadzania inspekcji, wyznaczania terminów na podjęcie działań naprawczych, nakazywania zaprzestania naruszeń oraz nakładania kar pieniężnych.
Masz pytania? Napisz na kontakt@fips.pl
